Home >> Madman of the village >> Η Πολιτική ορθότητα και ο Κινηματογράφος

Η Πολιτική ορθότητα και ο Κινηματογράφος

Στο τρέχον κείμενο θα ήταν γόνιμο, ωστόσο, άωρο σε σχέση με την σκέψη μου την δεδομένη στιγμή, να ανατρέξω σε ένα story-line και να χτίσω σιγά-σιγά το πολιτικό και κοινωνιολογικό background σχετικά με τις σκέψεις περί την «πολιτική ορθότητα». Επομένως, παρακάτω-έστω και πιο πρόχειρα θα θίξω το θέμα αλλά και θα εστιάσω σε κάποια επιχειρήματα-βιβλιογραφικά, μη αιτιολογημένα, και σαφώς επηρεασμένα από ένα διαπροσωπικό κύκλο επαφών και έμμεσων επιρροών. Ωστόσο, τα επιχειρήματα αυτά θα μπορούσαν να πλαισιωθούν με αφορμή δηλώσεις σχετικά με το σινεμά και την φιλοσοφία αλλά και δημοσιογραφικό υλικό-όπως συνεντεύξεις. Κάτι τέτοιο όμως, θα ήταν τόσο μακροσκελές και ίσως ανούσιο στην διαμάχη μεταξύ ελευθερίας της έκφρασης (φιλελεύθερη και μη) και της πολιτικής ορθότητας.

Κοντολογίς, πολλοί σκηνοθέτες, σεναριογράφοι όπως π.χ ο Clint Eastwood π.χ (τάσσεται κατά της πολιτικής ορθότητας) αλλά και διάφορα φιλμ, θίγουν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο το γεγονός, είτε θετικά είτε αρνητικά. Παρόλα αυτά, είναι πολύ δύσκολο σε ταινίες εποχής να κρίνουμε και να ξεπεράσουμε ηθογραφήματα. Ακόμα περισσότερο, είναι δύσκολο (αν όχι ακατόρθωτο) να κρίνουμε και να πούμε: ο χαρακτήρας του James Bond 007 δείχνει έναν χαρακτήρα κατά βάση σεξιστή ή το Λάμπρο Κωνσταντάρα στην ταινία «Τον αράπη κι αν τον πλένεις» αλλά ακόμα και το πλούσιο σεξιστικό και ρατσιστικό υλικό από τις ταινίες της μεταπολεμικής περιόδου. Επιπλέον, σημαντικό είναι ότι Έλληνες/ Ελληνίδες ηθοποιοί και ξένοι αντίστοιχα χτίσανε όμως και φιγούρες, ικανές να δείξουν και να ενισχύσουν ένα προφίλ, να δημιουργήσουν μια περσόνα ικανή να επηρεάσει και όχι να υποβαθμίσει και να καταστείλει απαραίτητα. Είναι εξαίρεση η Τζένη Καρέζη στο «Δεσποινίς Διευθυντής» ή η κατάληξη της ταινίας «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα». Οι ταινίες αυτές, προσπαθούν στον αντίποδα να υπερπηδήσουν μέσα την φιλμογραφία το απαγορευμένο, το μη ορθολογικό και το ατέρμονα μη γραμμικό μοτίβο της ηθογραφίας του μεταπολέμου. Αυτές και ακόμα πολλές άλλες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ξέφυγαν από το κοινά αποδεκτά παραδεδεγμένα και έγιναν εμπορικές και αποδεκτές. Η Τζένη Καρέζη έγινε από Τζενούλα κυρία Τζένη και Μηχανικός από νοικοκυρά. Μήπως η έβδομη τέχνη είναι μια ευκαιρία να αναθεωρήσουμε αυτή την διαφορά, να γίνουμε πιο ανεκτικοί σε κάποια φαινόμενα σε κάτι το οποίο θα μας πειράξει, θα μας προσβάλει; Ακόμα και αυτοί που βρίσκονται στην άλλη μεριά της οριοθετούμενης κλίμακας να δεχθούν την σάτιρα; Ενδεχομένως οι φιλμογραφίες μας δίνουν μια ευκαιρία πειραματισμού, την δυνατότητα στο να βάλουμε το σκυρόδερμα γύρο από μία συζήτηση αναφορικά με την ανεκτικότητα του αντιμαχόμενου λόγου σε σχέση με την πολιτική ορθότητα.

Με αυτόν τον τρόπο όμως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι: το να υπάρχει το ένα άκρο-δεν εμποδίζει το άλλο. Ακόμα και όταν το ένα υπερτερεί του άλλου, βλέποντας το φανερό μείζων μισογυνισμό σε ταινίες μέχρι και το 2000 και την ακραία πολιτική στα πλαίσια της πολιτικής ορθότητας, ίσως μια πιο ανοικτή προσέγγιση δίνει κάποια κατεύθυνση, ειδικότερα στο σινεμά. Βέβαια, στο υπόλοιπο κείμενο, θα καταθέσω κάποια γενικά επιχειρήματα κατά της «πολιτικής ορθότητας» που σε πρώτο στάδιο σε σχέση με το πώς η ελευθερία της σκέψης δεν περιορίζει το υπό σύσταση περιεχόμενο αλλά και καθιστά θεσμικά ανούσιο το κατηγορηματικό και επιθετικό πλαίσιο που αναπτύσσεται υπέρ της πολιτικής ορθότητας.

1)Το Σημαίνον και το Σημαινόμενο

Το σημαίνον πολύ απλοϊκά και μπακάλικα αναφέρεται σε μία δοθείσα εικόνα, έναν ήχο. Οι ταινίες είναι π.χ ένα “σημαίνον” εκ πρώτης όψεως ως σύνολο ή περιέχουν περιεχόμενο που μπορούμε να ορίσουμε ως ‘’σημαίνον’’. Από την άλλη υπάρχει και το σημαινόμενο. Το τελευταίο αφορά την ανάγκη πίσω από τους «τοίχους» να κρύβεται κάτι, κάτι το οποίο να στηρίζει τους «τοίχους» και το «οικοδόμημα», κάτι πιο βαθύ το οποίο δίνει σύσταση στην μορφή. Η μορφή είναι το τελικό αντικείμενο, το υλικό. Αυτό που χτίζει το αντικείμενο, δεν έχει υλικότητα και μορφή. Συνεπώς, εκεί παρεμβαίνει το σημαινόμενο, δίνει μια ιδέα, χτίζει μια αντίληψη μια σκέψη πιο αυθαίρετα πάνω σε κάτι. Στον κινηματογράφο η αναπαραγωγή κάποιου αντικειμένου δεν ορίζει όμως, πάντα, το ότι πίσω από ένα σημαίνον, κρύβεται και ένα σημαινόμενο. Αυτό προκύπτει από το ότι ένα σημαίνον μπορεί να είναι κενού περιεχομένου βάση αντίληψης. Αυτό, σημαίνει ότι πλούσιο υλικό από την ιστορία του κινηματογράφου λόγω budget, κοινωνικών σχέσεων, συμφερόντων δημιουργούν περιεχόμενο δοσμένο σε ένα κοινό, δημιουργώντας υλικό εμφανώς επηρεασμένο από σεξιστικά και λοιπά κατάλοιπα προσκολλημένα στο δίπλα στο νεωτερικό πνεύμα. Δεδομένου αυτού, είναι χρήσιμο στην συζήτηση σχετικά με την πολιτική ορθότητα να αναρωτηθούμε αν κρίνετε αναγκαίο να επιτεθούμε και να «προσπαθούμε να απαγορεύσουμε» και αν περιορίσουμε την χρήση του, σε ένα υλικό (κινηματογραφικό) το οποίο είναι πολλές φορές κενού βάση “σημαινόμενου” περιεχομένου. Αυτό εκ προοιμίου αρνητικό, εκ των υστέρων προβληματικό στο πεδίο της σκέψης αλλά και στην γενικότερη σφαίρα ιδεών και δημιουργίας.

2) Οριστικές περιγραφές και θέσεις κενού περιεχομένου

Πολλές φορές, ο καθημερινός λόγος περιέχει σεξιστικά και υβριστικά σχόλια και λέξεις/εκφράσεις του τύπου: «που είσαι ρε μαλάκα;» ή «Κοίτα ένα μ..». Αυτές οι λέξεις εκφράσεις, αντιστοιχούν σε κάποιες οριστικές περιγραφές. Οι περιγραφές ανάλογα με το κοινωνικό πλέγμα το πολιτισμικό υπόβαθρο και τα ηθικολογικά & κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά ποικίλη και διαφοροποιείται. Το «κοίτα ένα μ…» σε μια ταινία των 80s μπορεί να αντιστοιχεί σε μία διαφορετική ηθογραφία σε μια οριστική περιγραφή ή ένα σύνολο περιγραφών που θέλουν να εκφράσουν ανοικτά το «είναι μια ωραία γυναίκα» μέχρι και το πρωθύστερο σεξιστικό σχόλιο. Παρά ταύτα κάτι τέτοιο είναι χρήσιμο και σημαντικό να μην εμποδιστεί, δεδομένου ότι μια απαγόρευση και ενίσχυση της θέσης αναφορικά με την πολιτική ορθότητα παρερμηνεύει και ενισχύει μια θέση που δεν συμπεριλαμβάνει την ανισοκατανομή εκπαίδευσης το θεσμικό και πολιτιστικό υπόβαθρο των κοινωνιών που αποτρέπει την εκλογίκευση και την προώθηση μια κουλτούρας που το «μαλάκας» είναι διφορούμενο και το «ωραία γυναίκα» μπορεί να σημαίνει έστω και με χυδαίο τρόπο «ωραία μ..». Είναι οι θέσεις περί την πολιτική ορθότητα ικανές να ανατρέψουν, ιδιαίτερα σε μια open-mind τέχνη όπως ο κινηματογράφος, την δυναμική της αυθεντικότητας, του ξεχωριστού, του πλουραλισμού κοινωνικής συμπεριφοράς που θα προκαλέσει μια αναπαράσταση όταν θα γίνει εικόνα σε κάποιον; Πολλές οριστικές περιγραφές σε μία έκφραση ή μια λέξη ακόμα που θα ακούσουμε σε μία ταινία ίσως να είναι ικανές να μας κάνουν να σκεφτούμε ένα σύνολο και όχι το αυτό κάθε αυτό που επιθυμούν κάποιοι ακραία να θέλουν προβάλλεται εκ πρώτης όψεως (και φυσικά να μην θέλουν καν να προβάλλεται).

3) Μετασχηματιστικός λόγος και υλικό υπό διαμόρφωση

Ένας βασικός πυρήνας των θέσεων της πολιτικής ορθότητας εστιάζει γύρω από την εναντίωση στο να μην δυσαρεστεί, να μην προσβάλλει. Είναι κάτι τέτοιο γόνιμο, ηθικό και αποτελεσματικό υπό την οπτική το να επηρεάζει αυτό που θεωρείτε εκ των προτέρων μη ορθό στο προφορικό και γραπτό λόγο; Ακόμα και αν αυτό συμβαίνει, πράγμα προφανώς δυσάρεστο, αποκτά μια αρνητική δυναμική που δημιουργεί μια εις άτοπον απαγωγή σκέψεων και μορφοποιήσεων σε επίπεδο τέχνης και έναν ab initio περιορισμό σκέψης-καταπώς και στο προτζέκτορα αντανάκλασης σε επίπεδο κοινού. Συνεπώς, είναι κρίσιμο το πώς το λόγος αυτός από την στιγμή που μετασχηματίζεται να μην φιλτράρεται αρνητικά, πράγμα που του δίνει και την δυναμική στο επίπεδο της έβδομης τέχνης, την ικανότητα να δημιουργήσει ex post το πλαίσιο που θα καθιστά αδύναμες και ατελέσφορες τις ταινίες που προσεγγίζουν με δυσάρεστο, ακραία προφορικά ρατσιστικό και ενοχλητικό λόγο μη αρεστές σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, όχι όμως μέσα σε ένα πλαίσιο καταναγκασμού.

Σε αγαστή συνεργασία με τη σελίδα: popera.gr

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *